Terwijl voor het tekenen van een rechte lijn een liniaal wordt gebruikt, dient de passer voor het tekenen van cirkels. Met de passer kan een houder (voor bijvoorbeeld een potloodstift, krijtje of een andere tekenstift) om een middelpunt worden gevoerd. De passer bestaat in principe uit twee delen van gelijke lengte, die door middel van een scharnier met elkaar zijn verbonden. Meestal bevindt zich onderaan bij één been een pin, die het middelpunt van de passer bepaald. Het andere been stuurt het schrijf- of tekeninstrument (dat soms ook een punt kan zijn). Van belang is bij moderne passers de verbinding tussen de benen. Meestal hebben exemplaren tussen beide benen een versteller. Dit deel moet solide zijn, zodat men meerdere cirkels van dezelfde maat na elkaar kan tekenen, zonder dat men tussendoor weer moet opmeten. Zo kan men heel goed in een cursusblok, de afmeting van een cirkel op een ander punt aanbrengen. De kwaliteit van de uitvoering is afhankelijk van de daadwerkelijke nauwkeurigheid van de passer.
Dat wij tegenwoordig over wiskundige wetenschappen beschikken, hebben wij grotendeels te danken aan de onderzoeken van de grote wiskundigen in de Oudheid. Deze gebruikten de liniaal en passer zonder verdere hulpmiddelen, om zelf de meest ingewikkelde geometrische formules te bedenken. Daarbij was de liniaal vaak heel eenvoudig en zonder maatverdeling. Dat betekent dat men deze na het tekenen op papier samenklapte. Wiskundige problemen op het vakgebied van de geometrie golden als opgelost, wanneer men deze met beide instrumenten werden bewezen.
